NFT; sanata, sanat eserlerine, sanatçılara, hatta galerilere ve koleksiyonerlere bakışı, yeni bir pencere açarak, sindire sindire, yıllar içerisinde -en azından kendi ekosisteminde- geliştirdi. Bu makale, NFT’ler hakkında hiç bilgisi olmayanlara az çok konuyu özetledikten sonra, sektörün bugünkü halini gözler önüne serecek. Ardından “biz bunun neresindeyiz” ve “geç mi kaldık” sorularına yanıt arayacağız. Haftalarca gece gündüz demeden araştırmaya devam ettiğim ve uğruna bazı şahsi işlerimi dahi ertelediğim bu konuda edindiğim bilgileri ve görüşlerimi bu yazı aracılığıyla şeffaf bir şekilde aktaracağım.
Ön söz ve içeriğin kapsamı
2021’e kadar, son dört yılda, CryptoKitties ve benzeri NFT oluşumları görüp ciddiye almayan (bu acı bir itiraftır) biri olarak, Ocak gibi ciddi ciddi bir koleksiyoncu motivasyonuyla bu konuyu araştırmaya başladım. Bu da yüksek miktarlarla satın alımların haberleşmeye başladığı dönemin başlarına denk geliyor aşağı yukarı. Yıllardır kripto paralarla içli dışlı olan ve 2017 boğasından beri (kripto para piyasalarıdaki yükseliş trendi dönemi) riske girmeyi mantıklı bulup bu alanda yatırımlar yapan biri olarak, Blockchain’e yabancı değilim. Haliyle, NFT’lerin çalışma prensibini, işleyişini ve muhtemel faydalarını kavramam uzun sürmedi.
Kendimi bu gelişmenin hangi tarafında konumlandırmam gerektiği konusunda emin olamadım. İlla ki bir tarafta konumlandırmalı mıyım, ondan da emin olamadım fakat ilgisiz kalmak da istemiyorum. NFT sanat üreticisi olma konusunda ikilemdeyim. Üretebilecek durumda olsam dahi koleksiyonerlik tarafı beni daha çok cezbediyor. Bu konuya daha sonra sebepleriyle ayrıntılı değineceğim.
Böyle -görece- değerli değişimlere olması gereken zamanda, hak ettiği ilgiyi “göstermeme” gibi bir alışkanlığım var, çoğunuz gibi (hadi siz de kabul edin ve rahatlayın). Bu, büyük olasılıkla bundan sonraki trendler için de geçerli olacak. Öğrendiklerimi pekiştirmek için ve tabi anlatmayı sevdiğimden, böyle bir makale yazmalıyım diye düşündüm. Hiç alakası olmayanlar da yalnızca bu yazı ile ek araştırma ihtiyacı duymadan sanatçı ve koleksiyoner bakış açısıyla gerektiği kadar öğrenmiş olacak.
Bu NFT özel dosyası, 11 ana kısım ve onların alt bölümlerinden oluşuyor. İstediğiniz kısma atlayabilir veya sırayla okuyabilirsiniz.
- Özet
- Fungible ve non-fungible nedir?
- Market büyüklüğü ve potansiyel
- En çok kazanan NFT sanatçıları
- NFT sanat eserleri ve koleksiyonlar
- Şaşırtıcı fiyatlara listelenen NFT’ler
- Pazar yerleri ve çalışma mantığı
- Alıcı bulmuş en pahalı NFT eserler
- Türkler bunun neresinde?
- NFT’lere geç mi kaldık?
- Gelecekte bizi neler bekliyor?
Özet
Bu yazıyı okuyorsanız konuyu zaten çoktan duymuşsunuzdur. Yine de çok kısa özet geçiyorum.
NFT’ler, adı üstünde, “değiştirilemez tokenlar” (non-fungible) dijital eserleri (hemen hemen her dosya türü olabilir bu) biricikleştirmeye yarayan bir blok zincir teknolojisi. Alt coinler ve kripto para borsalarında gördüğünüz diğer tokenlarda olduğu gibi, birçok NFT oluşturulabiliyor, bunlar kendilerine has pazar yerlerinde değer kazanıp daha pahalıya alıcı bulabiliyor. Şu sıralar, koleksiyonerlerin gözdesi.
Bir GIF, MP4 video, 3D animasyon veya karakterler, fotoğraf, müzik dosyaları, hatta tweet’ler bile NFT olarak tescillenebilir ve alınıp satılabilir.
Fungible ve non-fungible nedir?
Fungible, yani değişebilirlik, bir varlığın benzer bir varlıkla değerinden ödün vermeden takas edilebilmesi anlamına geliyor. Değiştirilebilirlik, bir varlığın bölünebilirlik ve değer gibi özelliklerini de tanımlıyor.
Örneğin, 20 TL’lik bir banknot, değer açısından başka bir 20 TL’lik banknotla aynıdır. Bu nedenle, birinden 20 TL’lik bir banknot ödünç aldığınızda, birebir aynı banknotu iade etmeniz gerekmez çünkü bir başka 20 TL’lik banknot da aynı değere sahiptir. Tabi siz bu değiş tokuşu yaparken o sırada TL değer kaybedebilir. Ekonomisi oynak olmayan, parası bir günde %10 değer “kaybedemeyen” bir para gibi düşünün siz.
Fungible tokenler, birbirleri ile takas edilebilen tokenlerdir ve değerleri sabit kalır. Örneğin Bitcoin, sahibine veya geçmişine bakılmaksızın aynı değere sahip olduğu için bir başka Bitcoin ile değiştirilebilir.
Ethereum ağındaki para olarak kullanılan tokenlar ERC-20 standardını kullanıyorken, NFT’ler aynı ağdaki ERC-721 gibi standartları kullanıyor. Bu tür tokenler eşsiz oluyor ve diğer tokenlerden farklı bir değere sahip olabiliyor. NFT tokenlerin kripto paralardan temel farkı basitçe bu.
NFT’ler nadir, bölünemez ve benzersizdirler. Değeri, kıtlığından gelir. NFT geliştiricileri herhangi bir miktarda değiştirilebilir olmayan token oluşturabilirse de nadirlik için genellikle tokenleri sınırlarlar. Çoğu değişmeyen token daha küçük birimlere bölünemez (edisyonlar dışında). Mesela, bir dijital sanat eserinin ya tamamını satın alırsınız ya da hiç satın almazsınız. Benzersiz oluşu ise belki de en önemli özelliğidir. NFT’lerin benzersizlikleri kalıcı bir veridir. Bu veriyi bir orijinallik sertifikası olarak düşünün.
Devredilebilir oluşu (değerlenebilir, alınıp satılabilir vs.), blok zincir teknolojisi üzerine kurulu oluşu (bu sayede sahtesi olamaz), sahiplik haklarının korunması gibi sebeplerle avantajı büyüktür.
NFT’lerin kullanım alanlarını, dijital varlık endüstrisi (sanal arazi satın alımı gibi), ID hırsızlığı ile mücadele, koleksiyonluk sanat eserleri (benim alakalı olduğum ve bu yazıda ağırlıklı olarak işleyeceğimiz konu bu) olarak örneklendirebiliriz.
Market büyüklüğü ve potansiyel
Ben bu yazıyı yazarken, kripto sanatların (ölçülebilir, satılmış olan) toplam değeri 417 milyon dolar civarındaydı ve toplamda bugüne kadar kayıt altına alınan 150 bin NFT eser satılmıştı. Sadece son 2 ayda, bugüne kadarki tüm NFT satışlarından daha yüksek ücretlerle eserler el değiştirdi.
Lale çılgınlığı da diyebilirsiniz, “büyük bir fırsat yeni yakalandı” da. Bu istemli ya da organik şekilde yakalanan hype ile potansiyelin çok büyük olduğunu düşünüyorum. Nedenlerine bu yazının sonunda değineceğim.
En çok kazanan NFT sanatçıları
İlgi çekiciliği ve önemi sebebiyle bunu makalenin başlarına ekliyorum ki sonraki kısımları okurken bu veriler aklınızda olsun. Makaleyi yazdığım gün itibariyle NFT aracılığıyla en çok kazanan sanatçılar aşağıdaki gibi.
1) beeple, bugüne kadar $111,968,881.25 NFT geliri elde etti. 844 eser sattı ve en pahalıya sattığı eserine $69,346,250.00 değer biçildi. Eserlerinin ortalama fiyatı ise $132,664.55 seviyelerinde.
2) fewocious, bugüne kadar $17,801,738.01 NFT geliri elde etti. 3103 eser sattı ve en pahalıya sattığı eserine $550,000.00 değer biçildi. Eserlerinin ortalama fiyatı ise $5,736.94 seviyelerinde.
3) trevorjonesart, bugüne kadar $17,784,218.49 NFT geliri elde etti. 5284 eser sattı ve en pahalıya sattığı eserine $514,839.88 değer biçildi. Eserlerinin ortalama fiyatı ise $3,365.67 seviyelerinde.
4) pak, bugüne kadar $15,210,279.39 NFT geliri elde etti. 1656 eser sattı ve en pahalıya sattığı eserine $832,253.55 değer biçildi. Eserlerinin ortalama fiyatı ise $9,184.95 seviyelerinde.
5) maddogjones, bugüne kadar $14,127,921.04 NFT geliri elde etti. 1566 eser sattı ve en pahalıya sattığı eserine $388,888.00 değer biçildi. Eserlerinin ortalama fiyatı ise $9,021.66 seviyelerinde.
NFT sanat eserleri ve koleksiyonlar
Bütün dünyanın bir anda gözünü çevirdiği NFT’lerden bazı örnekler (oyun, sanat, arazi vs.) aşağıda görülebilir.
CryptoKitties
Dijital kedi koleksiyonu yapabileceğiniz, alıp satabileceğiniz, en eski NFT projelerinden biri.
CryptoPunks
10.000 eşsiz karakter. Bu kafaların da hala bir kısmına sahip olmanız mümkün. Geçmişte alınan ve pazar yerlerinde fahiş fiyatlara satılan örneklerini de bulabilirsiniz.
Decentraland
Sanal arazilerden parsel satın alabileceğiniz bir dünya. Gerçek dünyadaki gibi, yer sahibi olabiliyorsunuz.
NBA Top Shot
NBA maçlarındaki en önemli atışların birkaç saniyelik videolarının alınıp satıldığı bir resmi NBA mağazası. 69 bin dolar’a bir “smaç” satın alabilirsiniz mesela. Bu verdiğim örnekteki, 69 bin’e satılan smaçı şu anki sahibi 20 bin küsür dolar’a satın almış ve tekrar satışa koymuş.
Bireysel Sanatçılardan
Alım satım yapılan pazar yerlerinden, bireysel sanatçıların yüklediği birkaç örnek çalışma ve bu çalışmalara biçilen fiyatlar aşağıda.
Osiris, 3300 dolar
Ethereum Car GIF, 126 dolar
Hoe Headz: 001 Sippin lean, 27 bin dolar
Space Cat, 554 dolar
Şaşırtıcı fiyatlara listelenen NFT’ler
NFT’nin yaygınlaşmasıyla, insanlar neyin koleksiyonunu yapacağını ve ne satacağını şaşırdı haliyle. Koleksiyonerlerin bir kısmı önüne geleni alıyor ne de olsa değerlenecek düşüncesiyle. Sanatçılar da her şeyi satışa çıkartıyor biri alır ümidiyle. Aşağıdaki kırmızı kutucuk da bunlardan biri. Böyle çok eser(!) var ama bu -bana- en absürt görüneni.
UNHOMED takma adlı bir OpenSea kullanıcısı aşağıdaki kırmızı pikseli, 500 Ethereum, yani bugünün kuruyla 842.170 dolar karşılığında satışa çıkarmış. Satılır mı bilinmez ama haber değeri taşıyacağı için biri adını duyurmak için satın alabilir, bunu beklerim.
Benim görece daha çok hoşuma giden ve hatta bunu görmeden önce kesin denenir diye düşündüğüm bir örnek paylaşacağım. Crypto Gems, inanılmaz uçuk fiyatlara, göze de hitap eden eserler satıyor. Değerleneceğini düşünen bir yatırımcı bunu neden almasın mesela? Bu satıcı kendisinden ileride daha çok söz ettirecek diye düşünüyorum. Sırf bu yüzden alabilecek olanlar var.
Bu çalışma şu anda 11.600 Dolar’dan satışta.
Olivine Peridot
Sadece adını duyurmak için satışa çıkardığını düşündüğüm bir eseri daha var. Bu kısa video döngüsü için talep edilen ücret 999.999.999 Ethereum. 1 ETH, bugün 13.600 TL, varın siz hesaplayın ederini.
Freshwater Pearl
Lux Cards
Bu proje ise çeşitli havalı kartlardan oluşan bir koleksiyon sunuyor. Fiyatları da görece daha ucuz. 0,5 ya da 1 ETH civarında.
Daha garip, hatta “saçma” bulacağınız örnekler de var ama yeter şimdilik, çok dağıtmayalım konuyu.
Pazar yerleri ve çalışma mantığı
NFT eserler, birçok NFT pazar yerinde satılabilmekte. Bunlardan bazısı daha seçici, bazısı ise hemen hemen her sanatçının kaydolup işlerini yükleyebildiği platformlar.
Bu pazar yerlerinde işleyiş eğer sanatçıysanız sırasıyla ve özetle şu şekilde: Bir dijital cüzdan oluşturuyorsunuz, bu cüzdanınızı bağlayarak pazar yerinde profil oluşturuyorsunuz, eser yükleyip şifreliyorsunuz, eserinize açık artırma usulüyle teklif alıyorsunuz veya hemen al fiyatı belirliyorsunuz, satın alımdan sonra gerçekleşecek takip eden satışlardan ne kadar komisyon istediğinizi belirliyorsunuz ve beklemeye ya da promosyona başlıyorsunuz.
Eser yüklemek, Ethereum GAS fee (aktarım ücreti) dışında çoğu pazar yerinde ücretsiz. Bu fee de şu anda her bir eser için 60-80 dolar düzeyinde. Pazar yerlerinden bağımsız olarak değişkenlik gösteriyor bu ücret. Ağdaki anlık yoğunlukla alakalı bir konu. Gasnow gibi sitelerden anlık ücretler görülebilir. Bunun dışında, satış olursa da pazar yerleri yüzde 2-3 civarında komisyonunu alıyor.
Koleksiyonerseniz daha kolay. Cüzdanınızı bağladıktan sonra eserlere teklif verip elde ettiklerinizi koleksiyonunuza ekliyorsunuz ve siz satmadığınız sürece sonsuza dek size ait oluyorlar. Satarsanız da daha önceki sahibi olarak eserin detayında adınız veya cüzdanınız görünmeye devam ediyor.
Cüzdan için de MetaMask örnek gösterilebilir. Ethereum’larınızı muhafaza ettiğiniz bu cüzdana gözünüz gibi bakmanız lazım. Virüsü, hırsızı, scam’i bol, aman dikkat. Herhangi bir kripto para borsasından aldığınız Ethereum’larınızı bu cüzdanın adresine transfer edip pazar yerlerini kullanabiliyorsunuz. Cüzdana giren çıkan para, herkese açık şekilde Etherscan veya benzer bir keşif yazılımı üzerinden geriye dönük olarak da görüntülenebiliyor. Bu nedenle, cüzdanınızı açıkça bir yerde paylaşacaksanız, bunu bilmenizde yarar var.
Rarible
En yaygın NFT pazar yerlerinden biri. Neredeyse her isteyen buraya içerik yükleyebiliyor ama yüklenen içerikler arasında sizinkinin ön plana çıkması biraz zor, tabi eğer sosyal medyada hali hazırda bir kitleniz yoksa.
Foundation.app
Görece daha seçkin bir platform. Davetiye ile sergi ve satış yapabiliyorsunuz. Daha birkaç gün önce New York Times yazarı Kevin Roose, NFT’ler hakkında yazdığı “Buy This Column on the Blockchain” başlıklı makaleyi bu platform üzerinden 350 ETH’ye (bugünün kuruyla 590.000 dolar) sattı. Alan ise @3FMusic takma adlı, epeydir takip ettiğim bir koleksiyoner. Türkiye ile de bir bağlantısı var gibi ama Türk değil. Son bir-iki haftadır yakından takip ediyorum, birçok Türk’ten NFT aldığını gördüm.
SuperRare
Pazar payı büyük olanlardan biri. Bugüne kadar en pahalı alıcıyı bulan dördüncü eser burada satıldı.
Mintbase
Teknolojik arkaplanınız olmasa bile kolayca dijital sanat eserlerinizi oluşturabileceğiniz bir platform olduğunu iddia eden ancak diğerlerinden çok da farklı olmayan bir pazar yeri.
OpenSea
En büyük NFT pazar yeri koleksiyonu. Başka pazar yerlerindeki eserler buraya da yansıtılıyor.
Valuable Cent
Tweetlerinizi satabileceğiniz bir mecra. Twitter’ın kurucusu Jack Dorsey’in Twitter’ı kurduğunda yazdığı ilk tweet’i 2,9 milyon dolar’a bu platform üzerinden satıldı mesela. Tweet’te sadece “just setting up my twttr” yazıyordu ve bu satın alım, Cent’in duyulmasını sağladı. Cent bu satıştan %5 pay aldı. Tweet’i Türk asıllı Sina Estavi aldı. Bunu garip karşılayanlara ise yine Twitter üzerinden “Bu sadece bir tweet değil. İnsanlar, Mona Lisa tablosu gibi bu tweet’in gerçek değerini de yıllar sonra anlayacaklar.” şeklinde yanıt verdi.
Portion.io
Deviantart’ın NFT pazarı versiyonu gibi bir yer. İçerik bakımından. Biraz daha sanat galerisi tadı veriyor (bana) diğerlerine kıyasla.
NiftyGateway
Yüksek fiyata alıcı bulan, seçkin eserlerin yoğunlukta olduğu bir pazar yeri. Ünlü DJ Steve Aoki de burayı kullanıyor.
KnownOrigin
Nadir bulunabilecek dijital sanat eserlerinin koleksiyonunu yapmak ve onları keşfetmek isteyenler için hizmet veren, şu ana kadar 20 bin’e yakın eser satmış bir market.
Makersplace
En büyük pazar hacmine sahip, Beeple’ın da 69 milyon Dolar’a sattığı eserini (herkesin NFT’yi duymasına sebep olan bir numaralı olay) sergilediği platform.
Async Art
İleride büyüyeceğini tahmin ettiğim pazar yerlerinden biri daha. Şimdilik butik gibi görünüyor ama market hacmi azımsanamayacak kadar var yine.
Ephimera
Ağırlıklı olarak fotoğraf veya videoların, ham halleriyle ya da ufak düzenlemelerle satıldığı bir yer. Platform komisyonu biraz yüksek (%10).
Diğerleri
Bunların dışında, Logan Paul gibi internet ünlülerinin anlaşıp satış yaptığı bazı pazar yerleri var, Bondly gibi. Bir YouTuber olan Paul, canlı yayında Pokemon kartı koleksiyonunu tanıtırken anlık olarak alınan ekran görüntülerini bu platform üzerinden 5 milyon Dolar’a satmıştı (geçtiğimiz ay, beeple olayından önce). Satışlar, tüm “anlar” satıldıktan sonra sona erdi. Satılan şeyler de aslında aşağıdakiler gibi sıradan ekran görüntüleriydi. 15-20 bin dolar gibi fiyatlara satıldı her biri. Buna benzer başka anlaşmalı pazar yerleri de var ama bunlar size-bize açık değil zaten.
Alıcı bulmuş en pahalı NFT eserler
NFT’ler özellikle birkaç satın alım haberinden sonra yaygınlaştı ve artık herkesle, her yerde konuşulur oldu. Sosyal ağlar, Clubhouse odaları, podcastler, NFT’den geçilmiyor ve bu bilinçlendirme çabası ve merak beni umutlandırıyor doğrusu. Bunun başlıca sebebi birkaç spesifik sanat eseri.
Haber olmasını sağlayan en yüksek fiyata alıcı bulmuş NFT eserlerden bazıları aşağıda. Beeple, 69 milyon Dolar’a sattığı eser ile başı çekiyor.
EVERYDAYS: THE FIRST 5000 DAYS
Beeple’ın 5000 gün boyunca hazırladığı eserlerin tamamının bir arada olduğu bir derleme.
Sanatçı: beeple
Koleksiyoncu: metakovan
Satıldığı tarih: 11 Mart 2021
Fiyat: $69,346,250.00 (40,745.175 ETH)
Galeri: MakersPlace
CROSSROAD
Beeple’ın bir video NFT’si. Devrilmiş bir Trump’ın önünde yürüyen insanlar. Kısa bir döngü video.
Sanatçı: beeple
Koleksiyoncu: babybeluga
Satıldığı tarih: 25 Şubat 2021
Fiyat: $6,600,000.00 (3,877.905 ETH)
Galeri: Nifty Gateway
OCEAN FRONT (BEEPLE)
Beeple’ın bir diğer işi. Her gün yaptığı işlerinden bir tanesi sadece. Ancak satış fiyatı dudak uçuklatıyor. Satın alan kişi ise Justin Sun; kripto para birimi Tron’un kurucusu. Bu müzayedeyi yakından takip ettim, anlık olarak fiyat artışlarını takip ettim, enteresan bir yarıştı.
Sanatçı: beeple
Koleksiyoncu: justinsun
Satıldığı tarih: 20 Mart 2021
Fiyat: $6,000,000.00 (3,525.368 ETH)
Galeri: Nifty Gateway
DEATH DIP
Kısa bir döngü video.
Sanatçı: xcopy
Koleksiyoncu: 4156
Satıldığı tarih: 24 Mart 2021
Fiyat: $1,701,950.00 (1,000 ETH)
Galeri: SuperRare
HAIRY
Kısa bir döngü video. Arkaplanında Steve Aoki’nin ürettiği bir müzik çalıyor.
Sanatçılar: steveaoki | antonitudisco
Koleksiyoncu: johnl
Satıldığı tarih: 07 Mart 2021
Fiyat: $888,888.88 (522.277 ETH)
Galeri: Nifty Gateway
Türkler bunun neresinde?
Yukarıda en yüksek tutarda satış yapan NFT sanatçılar arasında görünen pak bir Türk. Twitter’daki Archillect isimli yapay zeka görsel paylaşma motorunun da kurucusu. Bir eseri geçen hafta $818,771.82 (489 ETH) karşılığında satılmıştı. Diğer eserleri de azımsanamayacak miktarlara alıcı buluyor. Her yüklediği iş kapış kapış gidiyor.
O’nun dışında NFT’den önce de işlerini Dribbble ve Behance gibi portföy sitelerinde takip ettiğim ve beğendiğim bazı sanatçılar da bu pazar yerlerine iş yüklemeye başlamış. Ufak ufak satış yapanlar da var. Rarible’da ve Foundation’da gezinirken, önceden tanımadığım ama bu konu hakkında araştırmalar yaparken denk geldiğim birkaç yerli isim daha var.
Türkiye’de NFT’den daha çok söz edilmesini sağlayacak bir başka gelişme daha var; bilindik karikatür dergilerinden biri Terra Virtua Kolect network’ü üzerinde karikatür galerisi oluşturma hazırlığında ve bazı yerli şirketlerin NFT pazar yeri açma hazırlığında olduğu duyumları alıyorum.
Dolayısıyla bilinirlik ve katılım hayli artacak. Zaten ülke olarak bu gibi yenilikçi hususlarda adımızdan oldukça söz ettirmeyi başarıyoruz. Web 2.0’ın başlangıcından beri internette bir şey gündem olur da Türkiye ve Türkler ilk 10’da olmazsa şaşarım. Bunun birçok üzücü sebebi var aslında ama konudan sapmayalım şimdi, biliyorsunuz hepiniz.
NFT’lere geç mi kaldık?
Bu soruyu kendinize soruyor olabilirsiniz, ben de sordum. Soruyu iki taraf için de ayrı ayrı sormak ve yanıtlamak lazım.
Koleksiyoner olarak geç mi kaldık?
Bence hayır, hala keşfedilmemiş çok değerli işler ve sanatçılar var mutlaka. Yetenekli sanatçıları keşfetmek ve onların eserleri henüz düşük fiyatlara alıcı buluyorken sahip olarak hem onlara destek vermiş olursunuz hem de bir yatırım yapmış olursunuz. Ben bu yönde araştırmalarımı sürdürüyorum, koleksiyonerliğe üretici olmaktan daha yakın hissediyorum şimdilik.
Bunu yaptığınızda aldığınız eser, eser değil de obje ise elinizde de patlayabilir tabi. Sadece para kazanma güdüsü ile olacak iş değil bu. Eser gerçekten beğendiğiniz, bakınca sizi heyecanlandıran bir eser ise, yalnızca “kesin değerlenir bu” diyerek almadıysanız, sizin koleksiyonunuzda gören biri ona hakettiği bir üst değeri teklif edebilir.
Sanatçı olarak geç mi kaldık?
Hem evet, hem hayır. 2021 Mart için konuşuyorsak evet geç kaldık çünkü çok daha erkenden bu galerilere girip kendimizi kabul ettirmek elbette her platformda olduğu gibi NFT’lerde de önemliydi. Şimdi bulunabilirlik çok daha zor ve bahsettiğim pazar yerleri de mecburen hiç olmadıkları kadar seçici olmak zorundalar.
Hayır, geç kalmadık çünkü koleksiyonerlerin tamamı bu alanı keşfetmiş değil ve FOMO nedeniyle geç gelen ama gözü dönmüş şekilde harcama eğilimi yüksek insanlara denk gelme ihtimaliniz de var. Bunların bir kısmı koleksiyoner bile değil, yatırımcı. Amacınız hızla kazanç elde etmek ve/veya NFT piyasasında isim yapmaksa, bu doğrultuda pazarlamanızı iyi yapmanız lazım. Eğer biri size yatırım yapacaksa, 100-200 değil de on binlerce dolar’ı gözden çıkardıysa sizi didik didik araştıracaktır. Yetenek avcıları fink atıyor platformlarda.
Gerçek sanatsever koleksiyonerlerin çoğu daha bu alana dahil olmadı bile. Olanların bir kısmı da anonim olarak alım yapıyor, duyuyoruz. Bu sıçrama (hype) durulunca belki bir kısmı anonimliğini yitirmiş olacak ama öte yandan hiç girmeyenler de dahil olacak. Eserinize güveniyorsanız zaten o zaman da satabiliyor olacaksınız.
Buraya ufak bir dipnot eklemek istiyorum. Sanatçı olarak eserlerinizi listeleyip satmak istiyorsanız fakat eser satın alma ve koleksiyon oluşturma gibi bir düşünceniz yoksa bu da NFT topluluğunca çok sıcak karşılanmıyor. Sanatçı olarak bu alanda var olmak istiyorsanız, bir yandan da boyutundan bağımsız bir koleksiyoner olmanız da gerekebilir. Satış yapıp, yaptığınız satış neticesinde elde ettiğiniz Ethereum’u anında fiat para birimine (USD, TL gibi devlet paralarına) çeviren biriyseniz (bu görülebiliyor, cüzdanlar herkese açık) ve hiç geri vermiyorsanız, takdir edersiniz ki dışlanmanız olası.
Ben ne yapacağım?
Bloguma ilk kez denk gelmiş olan ve beni tanımayanlara özet geçeyim; 2006’dan beri dijital sanatlar ve tasarım bir gün bile hayatımdan eksik olmadı. Dolayısıyla aslında bu tam olarak benim alanım. Bu makaleyi yazarken NFT’lere mümkün olduğunca iki taraftan da bakmaya çalıştım ama nihayetinde ben bir tasarımcıyım.
Şahsen koleksiyonerlik konusunda ciddi düşünsem de eser üretip yükleme motivasyonunu kendimde bulamıyorum. Etrafımda mutlaka iş yüklemem gerektiği konusunda ısrarcı olan arkadaşlarım var sağ olsunlar, özellikle iki-üç haftadır yatıyoruz kalkıyoruz NFT konuşuyoruz, haliyle zorla beni bu piyasaya sokmaya çalışıyorlar gibi hissediyorum, o yüzden en azından şu dönemde bunu yapmayacağımı biliyorum. Belki ilerleyen zamanlarda güvendiğim, ayakları yere basan bir eser (öyle dendiği için, yoksa estağfurullah) ortaya koyarsam bu “cüreti” gösterebilirim.
Gelecekte bizi neler bekliyor?
NFT, gelecekte şüphesiz daha çok gündemimizde olacak. Bu popülerlik kalıcı olmayabilir ancak NFT’lerin daha fazla hayatımızın içinde olacağı kesin. Şu anda büyük bir devrim romanının gelişme bölümünde gibiyiz. Önceki üç yıl giriş bölümü sayılabilir, pandemi sonrası dönemi, bugünü de içine alacak şekilde gelişme bölümünün başlangıcı olarak kabul ediyorum.
Önümüzdeki birkaç yıl içinde olacak şey şu; Christie’s gibi büyük müzayede evleri muhtemelen kendi pazar yerlerini açacaklar. Çoktan çalışmalar başlamıştır bile. Beeple’ın 69M değer ile satılan eserindeki 4’lü bacağın (eser sahibi, alıcı, pazar yeri ve yürütücü olarak dörde ayırdım) biri de Christie’s idi.
Fiziksel galerilere rağbet de azalacak. Arter, İstanbul Modern ve Salt gibi mekanlarda gerçekleşen bienal ve diğer etkinliklere yine muhtemelen gitmeye devam edeceğiz. Pera gibi daimi sergilerin yıllardır sanatseverlerle buluştuğu müzelere ise hiçbir olumsuz etkisi olacağını düşünmüyorum, zira Kaplumbağa Terbiyecisi’ne bir metreden bakmak hala non-fungible bir his (buraya gülücük gelecek). Ancak elde kadehlerle gezilen sergi ve mini müzayedelerin sayısında azalma olabilir.
Modern sanatçıların birçoğunun üretim şekillerini NFT sonrası, yeniden gözden geçirmeye başladıklarına eminim. Hatrı sayılır bir yönelim olacak şüphesiz. Fiziksel eser başka, dijital asla onun yerini tutmaz diyecek kadar yaşlanmadım ama böyle düşünenler aramızda, onları da çok iyi anlıyorum.
Nihayetinde, bu romanın sonuç bölümünde, zamanında arpa-pirinç takası yapıldığı gibi, bugünkü para kavramı da geride kalınca, kripto para takasları veya henüz hayatımıza girmemiş benzer bir blok zincir teknolojisi ortak para birimi haline gelince, NFT’ler de belki alanında tek sanat değerleme yöntemi olacak.
Ön hazırlık, yazım ve düzenleme aşamaları 3 günde yaklaşık 12 saat süren ve sıkıcı olmaması için 4000’den zar zor 3000 kelimeye kadar düşürebildiğim bu blog gönderisini faydalı bulduysanız bağlantılarınızla paylaşmayı unutmayın. Yazının yayımlandığı saati kontrol etmeyi de unutmayın, bir şey ifade edecek mi bakalım. ^^ Sevgiler.
