Kullanıcı Deneyimi ve Tasarım Üzerine Notlarımdan Derlemeler – UX Alive 2016

UX Alive, Türkiye’nin ve Avrupa’nın en büyük Kullanıcı Deneyimi konferanslarından biri. Bu yıl ikinci kez Wyndham Grand İstanbul‘da bir araya gelen yüzlerce insan hemen hemen aynı amaç için oradaydı. Yeni fikirler duymak, bildiklerini pekiştirmek ve yemek (şaka [belki de değildir]). Konferans günü “Strateji Seansı” kapsamında kaydettiğim notlarımdan bir kısım kim tarafından söylendiği ile beraber aşağıda bulunuyor. Benzer düşündüklerimin yanısıra çok fazla ufkumu açan “yeni” detay da vardı. Umuyorum ki bu yazıda sizlerin de işinize yarayabilecek bir şeyler vardır.

Bu kadar kısaltabildim, onu diyeyim de okunmaz şimdi bu derseniz bahanem hazır olsun ama ayıracağınız -en fazla- yarım saate pişman olmayacağınızın garantisini verebilirim.

Makalenin geleceğini UX Alive videomda belirtmiştim, biraz (birkaç ay) gecikti. Gerek seyahatlerim, gerekse çalışma programım sebebiyle pek fırsat olmadı, dolayısıyla eğer o videoyu izleyip bekleyen 1 kişi bile varsa ona da sabırlarından ötürü özür mahiyetinde kahve ısmarlayabilirim, yazsın bana. :)

Vitaly Friedman (Smashing Magazine Genel Yayın Yönetmeni)

• Duyarlı tasarımda meselee kutular değil, teknikler.
• Kullanıcılar çevrimdışıyken de bir takım içeriklere erişebiliyor olmalı.
• Bloomberg Design Week sitesi UX anlamında iyi olmayabilir ama aklınızda kalacağı kesin.
• TED’in video oynarken scroll yapıldığında videonun üst tarafta takılı kalması örneğini güzel bulduğunu belirtti. (Örnek için bu sayfada videoyu oynatmaya başladıktan sonra kaydırabilirsiniz.)
• Readme.io‘nun şifre girerken gözünü kapatan karakter animasyonu. Benzer şeylere ağırlık verilmeli diyor özetle.
• Star Wars mobil sitesindeki hamburger menü ve ara butonu örneğini gösterdi. Kapatma aynı yerde olmadığı için bir karışıklık yaşandığını ve kullanıcıyı zorladığını söyledi -ki katılıyorum. Siteye girip deneyebilirsiniz, siniriniz bozulacak emin olun. Time’ın da benzer bir sebeple trafiği düşmüş, uğraşıp durmuşlar. Son olarak, menüye tıklamadan önce gösterebildiğiniz kadarını tek satırda menünün yanında gösterin diye öğütlüyor, kalanını “daha” altına gizlersiniz.
• Pitchfork ve Spotify’daki gibi mobil menüleri (sık kullanılan özellikler için) aşağı yapıştırmak kullanımı %30 oranında artırmış. Güzel veri.
• Logoya ihtiyacınız yok, çok göz önünde bulundurmanıza koca koca sayfanın tepesine basmanıza gerek yok, insanlar hangi sitede olduklarını biliyor.
• Responsive (duyarlı tasarım) iyidir, responsive olun.

Claire Rowland (Independent UX Danışmanı)

• Nest tarzı ürünler ve nesnelerin interneti üzerine fikirlerini anlattı genel olarak.
• Termometrelerin bu alanda öncelikli olarak fark yaratacak ürünlerden olduğunu düşünüyor.

Michael McKay (PayPal UX Tasarım Yönetmeni)

• PayPal’ın keşif ve problem çözme süreci üzerine geçti konuşma genel olarak. Faydalıydı.
• Hedef kitle araştırması, problem keşfi, ana fikri kararlaştırma ve problemin çözümü yolu izlendiğini söylüyor. Ardından interaktif geliştirmenin önemine dikkat çekiyor.
• Bir işi geliştirirken veya müşteriye anlatırken geliştirme, tasarım ve pazarlama ekip liderleri mutlaka orada olmalı.
• Empati kurun, birebir dinleyin. Mesela telefonu eline verin ve alışveriş yapmasını izlerin (PayPal için).
• Fikir alış-verişi yapın, filtreleyip yoğunlaşmanız gerekenleri seçin, takımınızla birlikte karar verin.
• 4-5 gün süren atölyelerle sindire sindire deneyin, anlık olarak prototipler sunup kullanıcıya denetin. Yan odada tasarlayın, ana toplantı odasındaki konuklara denetin, anlık olsun bu iş diyor ve bayıldım bu fikre. Daha önce Product Hunt için gerilla araştırması yapmıştır bir tasarımcı (Medium’daki popüler makale), ondan daha etkili bir yöntem bu kesinlikle.

Adrian Zumbrunnen (UX Tasarımcı)

• Anlamlı animasyon arayüzde çok faydalıdır. Yapmıyorsanız artık eskisi kadar havalı değilsiniz diyor. Vitaly’nin verdiği örnekteki göz kırpmayı hatırlıyoruz hemen.
• İnsanların karar verme sürecini hızlandırmak için boşluklar yerine (textbox vs.) seçenekler verin. Adet yazılacak boş kutu yerine ortasında 1 yazan, sağında solunda oklar olan bir yapı mesela.
• Daha az seçenek sunduğunuzda daha çok satar. Bir reçel firmasından örnek verdi bununla alakalı. Ürün çeşitliliği epey geniş olan bir reçel firması çeşitliliği 2-3’e indirip satışlarını ciddi oranda artırmış.
• Bir de ekmek kesme makinesi örneği verdi, bu çok ilginç. Genellikle “böyledir” deniyor ama somut bir örnekle nadiren karşılaşıyoruz. Satmayan bir ekmek kesme makinesinden sonra, firma premium modelini çıkarıyor. Az farklı özellik çok fiyat etiketi yapıştırıyor. Sonrasında satmayan ürün deli gibi satmaya başlıyor.
• Doğru seçeneği doğru zamanda sunmanın önemli olduğunu savunuyor.
• Ara menüsünü açınca bir de arama kutusuna tıklatmayın. Quartz sitesindeki gibi otomatik seçili gelsin “|” yanıp sönsün diyor yani.

Paul Vugen (Human’da CEO ve Kurucu)

• Kısa ve öz konuşmasını özetleyeceğim. İnsanlar 10 bin adım mı yoksa 10 bin 200 adım mı kşotukları ile değil, iyi hissetmekle ilgileniyorlar. Annesinin akıllı saatinden örnek vererek buraya bağladı. Annesi kaç adım koştuğuna bakmıyormuş yani, hedefe ulaşmış olup olmadığına bakıyormuş. Duygu durumu ona göre belirleniyor sonuçta, mantıklı.

Ronel Mor (Interactive Media Bezalel Academy)

• Kullanıcı üzerinde bırakılan izlenim önemli. Örneğin bir lüks arabanın kapısı kapandığında nasıl bir ses çıkması gerektiğini tasarlayan bir ekip var.
• iPhone çıkmadan önce hazırlanan konseptleri gösterdi ve yaratıcı ama o kadar da iyi olmayan işler olduğunu söyledi. Gerçekten de iPhone çıktığında herkes ters köşe olmuş, beklentilerin çok daha ilerisinde bir ürün sunulmuştu. Steve Jobs’un bir kahraman olmasında etkisi en büyük ürünlerden olduğu da kesin.
• Apple’ın panorama fotoğraf özelliğini son 1 yıl içinde 5ten fazla kullanan var mı diye sordu. 500 kişilik salonda benimle birlikte görebildiğim 2 kişi daha el kaldırdı sadece. Ben de böyle bir arşiv yapmıyor olsam muhtemelen kullanmazdım gerçekten de. (Yani hala gereksiz olduğunu düşündüğü şeyler var iPhone’da mükemmeliğine rağmen.)
• Soundhound örneğini vererek, kullanıcıya tek tuş ile veya daha da kolay sonuç sunmanın önemini vurguladı. Soundhound uygulamayı açtığınızda doğrudan ortamda çalan müziği dinlemeye ve aratmaya başlıyor. Shazam gibi bir uygulama.
• Bu arada fun fact: Ronel Mor konferans arasındaki yemekte masama konuk olmuştu, izlemek için buyrunuz.

Steve Baty (Meld Studios Kurucu ve Baş Sorumlusu)

• Facebook’un like butonunu mikro etkileşim örneği olarak gösterdi. (Yeni gülücük, üzüntü kızgınlık emojileriyle falan.) İfadelerden ziyade, nasıl sunulduğuna dikkat çekti, önemli bir ayrıntı bana göre.
• Karşılıklı etkileşim tasarımı bir nesne tasarımı değil, diyalog tasarımıdır diyor Baty.
• İşin içine sosyo-ekonomik durum ve din gibi faktörler de giriyor. Yani bugün ülkemizin bir köyündeki kullanıcıya özel tasarlanan arayüzü Oslo’daki bankacıya da aynı şekilde sunmak biraz her iki tarafa da haksızlık olur gibi.
• Hashtag kullanımını dev oluşumlarda (Twitter, Instagram vs.) bir sohbet ortamı oluşturmasını vs. detaylandırdı. Bu konuda bizim de şu anda çalıştığım şirkette ciddi bir çalışmamız var, üstüne iyi geldi. Alakasız insanları aynı şey hakkında konuşturabiliyor olmak müthiş bir güç.
• Tasarımcılar olarak sürekli olarak perspektifimizi genişletmemiz gerekiyor diye bitiriyor.

Zoltan Kollin (Ustream UX Takım Lideri)

• Son birkaç yılda görsel tasarım anlayışı çok değişti diyor. Gerçi görünen köy kılavuz istemez ama bu gerçeği hala kabullenemeyen dinozor tasarımcılar yok değil.
• Artık çok daha temiz arayüzler ve sadelik ön planda. Ne demezsin? Evet, bunu da kabullenemeyen işverenler ve proje sahipleri var ne yazık ki.
• Birkaç yıl önce tarayıcılar arasında bir çekişme ve uyumluluk uğraşı vardı, artık cihazlara arası bir uyum sağlamanın gerekliliği kaçınılmaz.
• Tıklamak yerine swipe (kaydırmak) makul bir hal aldı. Çoğu alanda.
• Önce kullanılabilirlik. Tasarım trendleri ikincil öncelik.
• 2009 yılında 90 trilyon eposta gönderilmiş, bunların %81’i spam (istenmeyen) postaymış. Bugün Gmail gibi uygulamalar sayesinde bu istenmeyen postaların sadece %0.01’ini görüyoruz.
• Eskiden sadece basküle çıkıp kilonuzu görürken (işler bu kadar kolayken), bugün 8-9 adım uğraştaan sonra akıllı baskülümüzden kilo bilgimize ulaşıp telefonumuza aktarıyoruz. Peki buna değer mi diye soruyor ve düşünmeye sevk ediyor, düşünelim.

Burak Nehbit (Google’da Ürün ve UX Tasarımcısı)

• 2007’den sonra kullanıcı deneyimi rekabet aracı haline geldi.
• Artık bir kodlama dili seçerken onun yaşına ve onu kullanan camiaya bakın. Boşuna öğrenmiş olmamak için ve sorularınızı sorabilmek birilerini bulabileceğiniz bir dil olmalı.
• Hiç kod bilmeyen birinin başlangıç noktası HTML, CSS ve JS olmalı. Ardından Angular JS ve Node JS ilginizi çekebilir.
• Genel olarak ürün ve kullanıcı deneyiminden ziyade kod ile alakalı geçti konuşma o yüzden uzatmıyorum.

James O’Brien (The Guardian UX Danışmanı)

• Adam “İngiliz’im, o nedenle size bir özür borçluyum” diye başladı söze.
• “Falanca şeyin tasarımı ne kadar sürer” sorusunun çok yanlış bir yaklaşım olduğunu söylüyor ve tasarımın sürekli devam eden bir süreç olduğunu vurguluyor.
• Netflix’in “bunu izleyen şunları da izledi” önerisini örnek verip buna teşvik etti kitleyi.
• Yangın çıktığında neden çıktığını düşünmek yerine onu söndürmeye ve bir daha çıkmamasını sağlamaya odaklanmalısınız diyor.

Asma Karoobi (Iran UXLAB CEO)

• Giriş: “Biz İran’da internet kullanıyoruz ve İran’lı kızlar güzel.”
• İran’ın %82’si internet kullanır. 62 milyon internet kullanıcısının 6 milyonu fiber ile bağlı.
• Asma Karoobi sunum sırasında çok fazla bahtsızlık yaşadı. Sunum cörtledi, ekranlar gitti geldi, istatistiklerin devamını veremedi bu yüzden, üzüldük saloncak.
• Uber ve Bi’taksi gibi taksi çağırma uygulamaları henüz çok yeni ve çoğu zaman yola çıkıp taksi çevirmekten daha zor. Henüz çok yeni olan çevrimiçi konseptleri yapmış olmak için yapmayın diyor. Ahan da katıldığım bir önerme.

Selena Hadzibabic (OrderGroove Ürün Yöneticisi)

• Ekip olarak çalışmak lazım. Ekibin de işe yarar şeyler inşa etmesi lazım.
• İyi ölçümleyip adapte etmek gerek. Kusursuz fikirlerimiz olduğunu düşünmek yerine yeni yaklaşımları da değerlendirmek şart.
• Performans göstergelerimiz olmalı ve bütün şirket (pazarlama da müşteri de dahil, herkes) anlamalı.
• Müşteriye büyük bir şey sunmadan önce küçük şeyler suna suna ilerleyin. Yarım yamalak büyük şey vermeyin. Her aşama işe yarasın.
• Bir şey yapıyorsanız, başarısız olduğunda nasıl algılanıp, nasıl izlenim bırakacağını değerlendirin.
• Yalın olmak zor ama sorunu iyi tespit edip aksiyon alırsak insanlar destekleyeceklerdir. (Aksiyon almak demişken, Selena son kitabını Twitter üzerinden en hızlı aksiyon alıp kendisine mention atan birkaç kişiye hediye etti. Güzel bir etkileşim örneğiydi o da. Her ne kadar konuyla bağımsız olsa da.)

Matt Gibson (Cyber-Duck Yaratıcı Grup Başkanı)

• Clients From Hell web sitesini önerdi. Korkunç müşteir isteklerini aşrivliyorlar sitede. Öğretici ve eğlenceli bir arşiv.
• İyi bir ilişkinin en önemli öğelerinden biri güven, hedef kitlenizin güvenini kazanmaya bakın.
• Tasarım süreci ile alakalı şeffaf olun, yaptıklarınızı neden yaptığınızı onlara iyi anlatabilin.
• Yaptığınız araştırmaları ve sonuçlarını doğrudan hedefinizle paylaşın. Böylece empati kurup anlam verebilirler.
• Onların her dediğini ciddiye almayın. Eşit bir değerlendirme yapın, diğerlerine de saygı duyun.
• İnsanlar ne söylediğinizi ve ne yaptığınızı unutur ama onlara ne hissettirdiğiniz akıllarında kalır.
• Prototip yapıp kullanıcıya mutlaka denetin, bunu hafife almayın.

Cemal Büyükgökçesu (Google UX ve Analiz Danışmanı)

• Konferansın tek Türkçe konuşmasıydı. :)
• Arayüzleri optimize ederken kullanıcıyı ve tüm cihazları (görüntüleyecek olan) düşünün. Saat de olabilir, tablet de.
• Kullanıcıyı düşünmeye sevk etmeyin. Düşünüyorsa sorun vardır.
• En çok dönüşüm gerçekleştirilecek renkler karşıt renklerdir.
• Açılır menü kullanmak yerine göstereceğiniz öğeler 5’ten az ise açık göstermeyi deneyin.
• Kullanıcıların %46’sı yavaş açılan sayfalardan nefret ediyor.
• Rakibinden önce kendinle yarış.

Re Dubhthaigh (Citi Innovation Lab Tasarım Uygulama Lideri)

• Uber’in arayüzünden, ekranda anlık olarak arabaların görünmesinden falan bahsedip öve öve bitiremedi. :)
• RyanAir’in bilet tasarımını örnek olarak gösterdi. 22 yasaya uyması gerekmesine rağmen çok güzel bir bilet tasarlamışlar.
• Öte yandan yine aynı RyanAir 2013’teki web sitesinde “Don’t insure me” seçeneğini ülke listesi içine “Denmark”ın altına saklamış.

Cem Roso (Beymen Kullanıcı Deneyimi Yöneticisi)

• Kullanıcı deneyimi hala yeni bir kavram diyebiliriz.
• Kullanıcının ihtiyaçları ve işletme hedeflerini teknolojide ortak noktada dengeli konumlandırmalıyız.
• A/B testing, göz izleme, persona oluşturma gibi şeylere dikkat etmek, onları önemsemek gerek.
• Bunun yanısıra akış şemaları da önemli.
• Beymen’de kullanıcıların en çok şikayet ettikleri şeyin, ürünün fotoğraflarına zoom yapamamak, detay ve materyali iyi anlayamamak olduğunu söylüyor.
• Mobilde zoom özelliği ekledikten sonra %6 daha fazla “sepete ekle” butonuna tıklanmış.

Hazjier Pourhalkhali (Optimizely’nin Bölgedeki Kıdemli Strateji Danışmanı)

• Gelir kaldıraçlarınızı anlamanız lazım.
• Gerçek sorunları çözmeye odaklanmalısınız.
• Amazon yapmış, hadi biz de yapalım anlayışı çok yanlış. Amazon yerine herhangi bir isim yazılabilir.
• Booking, satışa dönüşecekse logomuzu bile değiştirebiliriz deyip .com eklemiş ve akılda kalıcılığı artırdığı için uzun vadede faydasını görmüşler.
• Veggietales, ödeme ekranındayken menüyü, arma kutusunu vs. kaldırıp (o ekranı sadeleştirerek) satışları %14 daha artırmış.
• Arama sonuçlarında ilgiye göre sıralama sonuca %24 oranında aksiyon alma eğilimini artırır. Bir otel rezervasyon sitesi örneği ele alındı. Akıllı sıralama geliştikçe %30’dan %210’a kadar büyüme gözlemlenmiş.
• Büyük hipotezlerden önce çözüme ulaşmaya çalışmayın. Problemi bulmakla uğraşın.
• A/B testing’de 2 varyasyonun üzerine çıkmayın. Eleyerek ilerleyin.

Konferans kapsamında aldığım notlar umarım sizlerin de kafanızda şimşekler çakmasını sağlamıştır. Bu arada bilmeyenler için tanıtmış olayım, ben de kullanıcı merkezli mobil uygulama ve web sayfası arayüzleri tasarlıyorum. Eğer kullanıcı deneyimine önem veriyorsanız ve desteğe ihtiyacınız varsa merhaba@numancebi.com adresi üzerinden bana yazmakta serbestsiniz, fikir alışverişi yapabiliriz. Arayüz konusunda profesyonel hizmet almak istiyorsanız ihtiyacınızı iletin, değerlendirelim. Bana eposta dışında ayrıca blogumun iletişim bölümündeki tercih ettiğiniz sosyal ağlardan da ulaşabilirsiniz.

UX Alive konferans günü videosuna makale içinde alakalı olan birkaç yerden bağlantı verdim ama hala izlemediyseniz onu da buradan izleyebilirsiniz. Etkinliğin son günü katıldığımız Epik İşler workshop çalışmasını da merak ediyorsanız YouTube kanalımda bulabilirsiniz.

Organizasyonu gerçekleştiren Userspots ile kurucusu Mustafa Dalcı‘ya da bu etkinliği böylesine profesyonelce ve ciddiye alarak düzenledikleri için tekrar teşekkür etmek istiyorum.